Ở đâu cũng vậy, lễ hội nhằm đáp ứng nhu cầu tâm linh và là dịp để mọi người được trở về nguồn cội. Việc tổ chức lễ hội vào dịp đầu xuân nhằm ghi nhớ công đức của các vị tiền hiền đã có công khai phá và dựng làng. Lễ hội đình Lưu Xá xã Hòa Chính, huyện Chương Mỹ là một trong lễ hội còn lưu giữ được nhiều giá trị lịch sử văn hóa. Đây cũng là di sản duy nhất trên địa bàn huyện Chương Mỹ được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Nghi lễ rước kiệu Cung nghinh Đức Thánh tại làng Lưu Xá, xã Hòa Chính.

Lễ hội đình Lưu Xá, xã Hòa Chính, huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội, được tổ chức từ ngày 15 đến 17 tháng Giêng Âm lịch. Lễ hội được tổ chức để tưởng nhớ đến vị Thành hoàng Linh Lang Đại vương - vị Thần che chở cho dân, được thờ tại đình làng.

Lễ hội được tổ chức chính tại đình Lưu Xá, có rước kiệu từ đình lên quán Thượng, nơi thờ vọng, cách đó khoảng 1km và cung nghinh tượng Đức Thánh Mẫu từ đền Mẫu, bên cạnh đình, sang dự hội. Cùng với những biến động lịch sử của đất nước, đình bị Pháp đốt cháy, chiếm dụng làm nơi ở, xây bốt Lưu Xá, dân làng phải chuyển đồ thờ đến quán đầu làng để thờ Thành hoàng. Sau năm 1954, dân làng chuyển đồ thờ về khu đất cũ của đình rồi từng bước xây dựng lại đình. Năm 2007, đình được trùng tu và khánh thành năm 2008.

Chính hội đình Lưu Xá tổ chức vào ngày 15, 16 tháng Giêng, có nghi lễ rước Thánh bằng đường bộ và đường thủy. Ngày 15 tháng Giêng tiến hành cung nghinh tượng Đức Thánh Mẫu từ đền sang đình dự hội; rước kiệu bộ, đi từ đình làng lên quán Thượng. Ngày 16 tháng Giêng, tiến hành rước trên sông Bùi từ quán Thượng về đình. Ngày 17 lễ tạ, tiếp theo là lễ tiễn thiên quang tại sân.

Lễ hội đình Lưu Xá với các tập tục, nghi lễ có giá trị vô cùng sâu sắc, vừa ôn lại truyền thống lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc, vừa giáo dục thế hệ sau về đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của ông cha ta. Lễ hội là ngày hội của cư dân vạn chài, với nghi lễ bơi chải thể hiện truyền thống làng, truyền thống nghề; là sự kế tục, phát huy truyền thống văn hóa của cư dân làng vạn chài, một truyền thống gắn con người với môi trường sông nước, khai thác thủy sản, vận chuyển trên sông và tâm thức, tâm linh với thủy thần, sông nước. Bơi chải trong lễ hội vừa mang ý nghĩa tâm linh, cầu mong một năm sông nước an toàn và bội thu, vừa là dịp để trai tráng trong làng trình diễn kỹ năng bơi chải của mình.

Với những giá trị tiêu biểu, Lễ hội đình Lưu Xá được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016.

Để phát huy và bảo tồn giá trị lịch sử văn hóa từ xa xưa, làng Lưu Xá đã thành lập các câu lạc bộ bơi chải. Từ khi thành lập đến nay, hằng năm CLB Bơi chải thôn Lưu Xá xã Hòa Chính đều vinh dự là đại diện của huyện Chương Mỹ tham gia các giải bơi chải của thành phố và cả các tỉnh khu vực miền Bắc. Trong đó nhiều năm câu lạc bộ bơi chải Nam, Nữ của thôn Lưu Xá đều giành chức vô địch, trở thành niềm tự hào không chỉ riêng xã Hòa Chính mà còn là niềm tự hào của cả quê hương Chương Mỹ anh hùng. 

Có thể khẳng định, Lễ hội đình Lưu Xá là một hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng hết sức độc đáo và ý nghĩa trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, giáo dục đạo lý uống nước nhớ nguồn, tinh thần tương thân tương ái, cùng đoàn kết vượt qua mọi khó khăn, thách thức để vươn lên trong cuộc sống, đồng thời cổ vũ nhân dân xây dựng đời sống văn hóa, rèn luyện thể dục thể thao và quảng bá những nét đặc sắc hình ảnh con người nơi đây.  

Thu Hiền

(Trung tâm Văn hóa - TT&TT Chương Mỹ)